6. Elektron xidmətlər.

Azərbaycan Respublikası Prezidentinin 2005-ci il 12 sentyabr ta­rixli sərəncamı ilə təsdiq olunmuş «Azərbaycan Respublikasında vergi inzibatçılığının təkmilləşdirilməsi Dövlət Proqramı» çərçivəsində Vergilər Nazirliyinin apardığı işlərin mühğm istiqamətlərindən biri elektron xidmətlərin ardıcıl tətbiqi və səmərəli istifadə olunmasıdır.

Cənab Prezident İlham Əliyev çıxışlarının birində demişdir: “ Elektron hökümət prinsiplərinə keçməyimiz korrupsiyaya qarşı mübarizədə çox təsirli amil olacaqdır. Bütövlükdə çalışmalıyıq ki, nə qədər mümkündür, məmur-vətəndaş təmaslarını aradan qaldıraq”.  «E-hökumət» layihəsi çərçivəsində davamlı şəkildə reallaşdırılan elektron xidmətlər bir tərəfdən nazirliyin fəaliyyətinin çevikliyini, şəffaflığını, hesabatlılığını təmin etmiş, digər tərəfdən vergi ödəyicilərinə göstərilən xidmətlərin keyfiyyəti, səmərəliliyi əhəmiyyətli dərəcədə artmışdır. İlk uğurlu layihələrdən biri 2006-cı ildən «Avtomatlaşdırılmış Vergi İnformasiya Sistemi»nin (AVİS) tətbiqi olmuşdur. AVİS elektron hökumətin qurulması istiqamətində həyata keçirilən mühüm layihələrdən olmaqla, vergi sahəsində mühüm texnoloji dəyişikliklərə, bu sahənin dinamik inkişafına təkan vermişdir. Layihənin reallaşdırılması nəticəsində Azərbaycanın vergi xidməti təkcə MDB ölkələri arasında deyil, həm də Şərqi Avropada ən müasir informasiya texnologiyasına malik xidmətlərdən birinə çevrilmişdir.

2007-ci ildən vergi bəyannamələrinin elektron formada təqdim edilməsi  sisteminə keçid «e-xidmətlər» sahəsində mühüm yeniliklərdən olmuşdur. Bu məqsədlə İnternet Vergi İdarəsi (www.e-taxes.gov.az) yaradılmış, beləliklə, vergi ödəyiciləri bəyannamələrini vergi orqanlarına gəlmədən - elektron formada təqdim etmək imkanı əldə etmişlər. Bu layihə bəyannamələrin elektron formada qəbulunu, hər bir vergi ödəyicisinin sərbəst şəkildə öz ofisindən, evindən internetlə Vergilər Nazirliyinin saytına daxil olaraq məlumatlarına baxa bilməsi imkanlarını da yaratmışdır. 2012-ci ildə bütün bəyannamələrin 90%-i, ƏDV bəyannamələrinin isə 99,8%-i elektron formada göndərilmişdir.

«E-xidmətlər» sahəsində digər mühüm yeniliklərdən biri 2008-ci il 1 yanvar tarixdən ƏDV-nin vahid depozit hesabının tətbiqinə başlanılması olmuşdur. Yeni sistem ƏDV-nin hərəkətinə və əvəzləşdirilməsinə, ƏDV üzrə dövlət büdcəsinə ödənişlə bağlı vergi ödəyicilərinin əməliyyatlarına vergi orqanları tərəfindən səmərəli nəzarətin həyata keçirilməsinə imkan yaratmışdır. ƏDV depozit hesabının tətbiqi nəticəsində təkcə 2008-ci ildə ƏDV üzrə daxilolmalar 2007-ci illə müqayisədə 76,3% artmışdır. Bundan başqa, 2010-cu ilin əvvəlindən «e-ƏDV» hesab-fakturalarının tətbiqinə başlanılmışdır.

2008-ci ildən banklarla real vaxt rejimində (onlayn) inteqrasiya (bank hesablarının onlayn rejimdə açılması, şəhadətnamə-dublikatın onlayn rejimdə göndərilməsi) sisteminin tətbiqinə başlanılmışdır. 1 yanvar 2015-ci il tarixə Vergilər Nazirliyi ilə elektron sənəd mübadiləsi olan bankların sayı 41-ə çatmışdır.41 kommersiya bankı Vergilər Nazirliyi ilə elektron sənəd mübadiləsinə qoşulmuşdur.

2008-ci ildən, həmçinin, sahibkarlıq subyektlərinin «bir pəncərə» prinsipi üzrə qeydiyyat sisteminin tətbiqi qeydiyyat prosedurlarının sadələşdirilməsi ilə yanaşı, sahibkarlıq fəaliyyəti subyektlərinin qeydiyyatının dinamikasına müsbət təsir etmişdir. Bu sistem vasitəsilə ötən illərdə 311,5 mindən çox vergi ödəyicisi qeydiyyatdan keçmişdir və onlardan 9,2%-ni kommersiya hüquqi şəxslər təşkil edir. Yeri gəlmişkən, 2011-ci ildən fərdi sahibkarların vergi orqanlarına gəlmədən real vaxt (onlayn) rejimində qeydiyyat sistemi tətbiq olunmuş, 2012-ci ildən yerli hüquqi şəxslərin (MMC) dövlət qeydiyyatının elektron qaydada aparılmasına başlanılmışdır.

2011-ci ilin 1 iyul tarixindən tətbiqinə başlanılan fərdi sahibkarların E-qeydiyyat sistemi vasitəsilə 01.01.2015-ci il tarixinə qədər 82.726 fiziki şəxs vergi uçotuna alınmışdır ki, bu da həmin dövrdə qeydiyyata alınmış fiziki şəxslərin 34.7 faizini təşkil etmişdir.

2012-ci ildən ölkədə tətbiq edilən kommersiya hüquqi şəxslərin e-qeydiyyat sistemi vasitəsilə 01.01.2015-ci il tarixinə qədər 7045 yerli investisiyalı məhdud məsuliyyətli cəmiyyət dövlət qeydiyyatına alınmışdır ki, bu da həmin dövrdə qeydiyyata alınmış kommersiya hüquqi şəxslərin 39.2 faizini təşkil etmişdir.

«E-qeydiyyat»ın tətbiqi ilə biznesə başlamaq üçün tələb olunan prosedurlar 6-dan 3-dək, sənədlərin sayı isə 7-dən 2-yə qədər azalmışdır. Qanuna əsasən, hüquqi şəxslərin elektron dövlət qeydiyyatı rüsumsuz aparılır, nizamnamə kapitalının əvvəlcədən ödənilməsi və e-qeydiyyat zamanı ərizənin notarial qaydada təsdiq edilməsi tələb olunmur.

2010-cu ildən nəzarət kassa-aparatlarında məsafədən ötürmə qurğularının (GPRS sistemi) tətbiqi mühüm yeniliklərdən biri olmaqla, təsərrüfat subyektlərinin vergidən yayınması hallarının qarşısını almağa xidmət etmişdir. Həmin ildən, eyni zamanda, «Onlayn kargüzarlıq: vergi orqanları və digər vergi ödəyiciləri ilə elektron yazışma sistemi»nin tətbiqinə başlanılmışdır.

2011-ci ildən vətəndaşların internet üzərindən video­qəbuluna başlanılmışdır. 

2012-ci ildən vergi ödəyicilərinə vergiləri internet vasitəsilə ödəmək imkanı yaradılmışdır. Dünya Bankının «Doing Business» qrupunun təhlili göstərir ki, «vergi bəyannamələrinin hazırlanması», «göndərilməsi» və «vergilərin ödənişi»nə sərf olunan vaxt «Böyük Səkkizlik» ölkələrində orta hesabla 219 saat (bu, dünyada orta göstəricidən  67 saat azdır),  İƏİT üzvü ölkələrində 212 saat, Azərbaycanda isə 214 saatdır.

2011-2013-cü illərdə Niderland Krallığının Vergi Administrasiyası ilə birlikdə «Kompüter əsaslı audit sistemi sahəsində Azərbaycan Respublikası Vergilər Nazirliyinə dəstəyin göstərilməsi» adlı Tvinninq layihə («e-audit») həyata keçirilmişdir. «E-audit»in tətbiqinin reallaşması vergi inzibatçılığı sahəsində mühüm yeniliklərdən biri kimi dəyərləndirilir. 

2013-cü ildə elektron və mobil imzaların tətbiqi məqsədilə Vergilər Nazirliyinin  Sertifikat Xidməti Mərkəzi fəaliyyətə başlamışdır.

Azərbaycan Respublikası Prezidentinin “Dövlət orqanlarının elektron xidmətlər göstərməsinin təşkili sahəsində bəzi tədbirlər haqqında” 2011-ci il 23 may tarixli Fərmanı vergi inzibatçılığının modernləşdirilməsi və dünya standartlarına cavab verməsi istiqamətində daha bir fəaliyyət müstəvisinə çevrilmişdir. Nazirlər Kabinetinin “Mərkəzi icra hakimiyyəti orqanları tərəfindən konkret sahələr üzrə elektron xidmətlər göstərilməsi Qaydaları”nın və “Elektron xidmət növlərinin siyahısı”nın təsdiq edilməsi haqqında” 2011-ci il 24 noyabr tarixli Qərarına əsasən Vergilər Nazirliyi tərəfindən həyata keçirilməli olan elektron xidmət növlərinin siyahısı təsdiq edilmişdir. Hazırda icrası Vergilər Nazirliyi tərəfindən nəzərdə tutulmuş 62 adda elektron xidmət uğurla həyata keçirilir.

Vergilər Nazirliyi tərəfindən həyata keçirilməli olan elektron xidmət növlərinin siyahısı