3. Vergi inzibatçılığın təkmilləşdirilməsi.
2005-ci il Azərbaycanın vergi xidməti üçün keyfiyyətcə yeni bir mərhələnin
başlanğıcını qoydu. Prezident İlham
Əliyevin 12 sentyabr 2005-ci
il tarixdə imzaladığı «Vergi inzibatçılığının təkmilləşdirilməsi üzrə Dövlət
Proqrammı (2005-2007-ci illər)», həmçinin 21 oktyabr 2005-ci il tarixdə təsdiq
etdiyi «Azərbaycan Respublikasında rabitə və informasiya texnologiyalarının
inkişafı üzrə 2005-2008-ci illər üçün Dövlət Proqramı»nın (Elektron Azərbaycan)
qəbul edilməsi vergi orqanları qarşısında çox mühüm vəzifələr
müəyyənləşdirmişdir.
Bu tədbirlərin davamı olaraq, Avropa İttifaqı ilə Azərbaycan arasındakı Qonşuluq
Siyasəti çərçivəsində qəbul olunmuş fəaliyyət planına əsasən bir çox sahələrdə,
o cümlədən vergi sahəsində, qanunvericiliyin və inzibatçılığın beynəlxalq
standartlarına uyğun təkmilləşdirilməsi tələb olunur. Bu strateji prioritetlər
və ölkənin maliyyə imkanlarının sürətlə artması vergi qanunvericiliyinin və
inzibatçılığının beynəlxalq standartlara uyğunlaşma proseslərinin daha sürətlə
aparılmasına tələblər və eyni zamanda imkanlar yaradır.
İdarəetmə sistemində və
qanunvericiliyin formalaşmasında aparılan islahatlardan sonra 2005-ci ildə
başlanmış inzibatçılığın təkmilləşdirilməsi prosesi informasiya kommunikasiya
texnologiyalarının geniş tətbiqi ilə sistemli şəkildə həyata keçirilir. Faktiki
olaraq 2005-ci il vergi xidməti üçün keyfiyyətcə yeni bir mərhələnin başlanğıcı
olmuşdur. Məhz bu ildən başlayaraq vergi xidmətində Azərbaycan Respublikasında
vergi inzibatçılığının təkmilləşdirilməsinin Dövlət Proqramının (2005-2007-ci
illər) icrasına başlanmış, üç il ərzində 5 əsas strateji istiqaməti əhatə edən
39 irimiqyaslı tədbir reallaşdırılmışdır. Belə ki, vergilərin könüllü ödənilməsi
sisteminin inkişaf etdirilməsinə nail olunmuş, vergidən yayınma halları ilə
mübarizə gücləndirilmiş, vergilərin məcburi ödənilməsi sistemi
təkmilləşdirilərək və vergi borclarının yaranmasının qarşısı alınmış, vergi
orqanlarında beynəlxalq standartlara uyğun idarəetmə sistemi inkişaf etdirilmiş,
müasir informasiya-kommunikasiya sistemləri yaradılmışdır.
Qey
d
etmək lazımdır ki, Azərbaycan Respublikasının Prezidenti cənab İlham Əliyev
vergi sisteminin inkişafına daim diqqət göstərir, bu sahədə verdiyi tapşırıqlar
əsasən dövlət idarəçiliyinin müasir Avropa standartlarına uyğunlaşdırılması
istiqamətində təkmilləşdirmələr aparılmasından, vergi orqanları ilə vergi
ödəyicilərinin arasında texnoloji baxımdan mükəmməl elektron əlaqələrin
yaradılmasından, müasir kompüter və proqram təminatları, geniş təhlil bazasına
malik informasiya sistemlərinin qurulması istiqamətində işlərin davam
etdirilməsindən ibarətdir. Azərbaycan Respublikasının Prezidentinin 2005-ci il
21 oktyabr tarixli Sərəncamı ilə təsdiq edilmiş “Azərbaycan Respublikasında
rabitə və informasiya texnologiyalarının inkişafı üzrə 2005-2008-ci illər üçün
Dövlət Proqramını (Elektron Azərbaycan)” rəhbər tutularaq 2006-cı ildən
başlayaraq Vergilər Nazirliyi
sistemində vergi inzibatçılığı proseslərinin elektron qaydada aparılmasına imkan
verən “Avtomatlaşdırılmış Vergi İnformasiya Sistemi” (AVİS) tətbiq edilir.
Azərbaycan Respublikasında vergi inzibatçılığının
təkmilləşdirilməsi Dövlət Proqramının (2005-2007-ci illər) vergi xidmətinin
inkişafına verdiyi mühüm töhfələrdən biri, heç şübhəsiz, ümummilli lider Heydər
Əliyevin 17 fevral 2003-cü il tarixli sərancamı ilə təsdiqlənmiş «Azərbaycan
Respublikasının inkişafı naminə informasiya və kommunikasiya texnologiyaları
üzrə Milli Strategiya (2003-2012-ci illər)» və Azərbaycan Respublikasının
Prezidenti cənab İlham Əliyevin 21 oktyabr 2005-ci il tarixli sərəncamı ilə
təsdiqlənmiş «Azərbaycan Respublikasında rabitə və informasiya
texnologiyalarının inkişafı üzrə 2005-2008-ci illər üçün Dövlət Proqramı
(Elektron Azərbaycan)" əsasında işlənib hazırlanmış və 2006-cı ildə tətbiqinə
başlanılmış Avtomatlaşdırılmış Vergi İnformasiya Sistemidir .
AVİS-
Vergi sistemində informasiya-kommunikasiya texnologiyalarının tətbiqi sahəsində
ən mühüm nailiyyətlərdən olan AVİS-in əsas məqsədi büdcənin mədaxil hissəsinin
tam və vaxtında formalaşdırılması, çevik və səmərəli vergi inzibatçılığının
həyata keçirilməsi üçün səmərəli informasiya dəstəyinin təmin edilməsidir.
AVİS-in tətbiqi nəticəsində Azərbaycanın vergi xidməti nəinki MDB məkanında,
hətta Şərqi Avropada da ən müasir informasiya texnologiyalarına malik
xidmətlərdən birinə çevrilmişdir. AVİS layihəsinin reallaşdırılması nəticəsində
vergi siyasətinin həyata keçirilməsi üçün müasir tələblərə cavab verən modern
texnoloji dəstək təmin edilmişdir.
Hazırda ölkəmizdə vergi inzibatçılığının bütün səviyyələrində məlumat mübadiləsi
korporativ şəbəkə sistemi üzərindən AVİS vaitəsilə həyata keçirilir. Bu sistem
vergi ödəyiciləri ilə bilavasitə işləyən yerli vergi orqanlarının funksional
fəaliyyətinin avtomatlaşdırılması, digər dövlət qurumları ilə inteqrasiya, eyni
zamanda müxtəlif iqtisadi təhlillərin və proqnozlaşdırmanın aparılması
imkanlarına malikdir.
Avtomatlaşdırılmış Vergi İnformasiya Sistemi Vergilər Nazirliyinin bütün
strukturlarına vahid informasiya məkanında məlumatların saxlanılması və emalı
imkanını verir. Sistemin əsas üstünlüklərindən biri digər qurumların informasiya
sistemləri ilə (İdarələrarası Avtomatlaşdırılmış Məlumat Axtarış Sistemi, Baş
Xəzinədarlıq, Dövlət Statistika Komitəsi, Dövlət Gömrük Komitəsi, Dövlət Sosial
Müdafiə Fondu, Ədliyyə Nazirliyi, Əmək və Əhalinin Sosial Təminatı Nazirliyi,
Maliyyə Nazirliyi, Azərbaycan Dövlət Miqrasiya Xidməti, Mərkəzi Bank, kommersiya
bankları və s.) effektiv qarşılıqlı məlumatlar mübadiləsi imkanının olmasıdır.
AVİS-də sənədlərə və hesabatlara vahid istifadə hüququ, məlumatların bir dəfə
yığılması, asılı olmamaq platforması, digər tətbiqi sistemlər və verilənlər
bazaları ilə inteqrasiya üçün qabaqcıl texnoloji vasitələrdən istifadə olunması
təmin edilmişdir.
Sistem müxtəlif şəbəkə mühitində (Internet/Intranet) özündəki məlumatların
icazəsiz girişinə və müdaxiləsinə qarşı yüksək dərəcədə müdafiəni təmin etmək
şərti ilə fəaliyyət göstərir. AVİS-də yüksək təhlükəsizlik tədbirləri təmin
edilmişdir. Bunlara:
istifadəçinin vəzifə səlahiyyətlərindən asılı olaraq məlumatlara baxma imkanına
məhdudiyyət qoyulması;
istifadəçinin vəzifə səlahiyyətlərindən asılı olaraq sistemin funksiyalarına
baxma imkanı;
məlumatların icazə verilməmiş baxışlardan və ehtiyatsızlıq nəticəsində məhv
edilməkdən qorunması;
ştatdankənar vəziyyətlərdə məlumatların təhlükəsizliyinin qorunması;
etibarlılıq; bu və ya digər fövqəladə hallarda məlumatların və proqramların
saxlanması və s. aiddir.
Sistemin məlumatlar bazası kimi dünya miqyasında geniş yayılmış Oracle
verilənlər bazasının idarəetmə sistemindən istifadə olunur.
Vergilər Nazirliyinin Avtomatlaşdırılmış Vergi İnformasiya Sistemi layihəsinin
təqdimatı 17 mart 2006-cı ildə Azərbaycan Respublikası hökuməti üzvlərinin,
Milli Məclisin deputatlarının, Azərbaycanda fəaliyyət göstərən xarici diplomatik
korpusların, beynəlxalq təşkilatların, işguzar birliklərin, yerli və xarici
şirkətlərin təmsilçilərinin, kütləvi informasiya vasitələrinin nümayəndələrinin
iştirakı ilə keçirilmişdir.
AVİS - Elektron Hökumətin nümunəvi sistemi kimi beynəlxalq «İTMagazine» jurnalı
redaksiyası və Layihənin İdarə Edilməsi Azərbaycan Assosiasiyası tərəfindən
2007-ci ilin İntellekt mükafatına layiq görülmüşdür.
2007-2009-cu illərdə AVİS-də yerinə yetirilən iş prosesləri genişləndirilmişdir.
Azərbaycan Republikasının Prezidenti Cənab İlham Əliyev elektron cəmiyyətin
formalaşmasını yüsək qiymətləndirərək demişdir: “Elektron hökumət prinsiplərinə
keçməyimiz korrupsiyaya qarşı mübarizədə çox təsirli amil olacaqdır. Bütövlükdə
çalışmalıyıq ki, nə qədər mümkündür, məmur-vətəndaş təmaslarını aradan
qaldıraq.”
Məmur – sahibkar təmaslarının azaldılması istiqamətində
illər üzrə aşağıdakı tədbirlərin
həyata keçirilməsi xüsusilə
diqqətəlayiqdir:
Kontaktsız bəyannamələr
2003
E – bəyannamələr
2007
“Bir pəncərə”
2008
On-layn kargüzarlıq
2010
Fiziki şəxslərin on-layn qeydiyyatı
2011
Hüquqi şəxslərin on-layn qeydiyyatı
2012
Məlumdur ki, Azərbaycanda sahibkarlıq fəaliyyətinin davamlı inkişafı dövlətin
iqtisadi siyasətinin mühüm tərkib hissələrindən birini təşkil edir. Sahibkarlığa
dövlət qayğısının göstərilməsini, biznes fəaliyyətinin daha da genişlənməsi üçün
hökumət tərəfindən mütəmadi olaraq qanunvericiliyin və inzibati prosedurların
təkmilləşdirilməsini, qanunsuz müdaxilələrin və süni maneələrin aradan
qaldırılmasını, maarifləndirmə və digər istiqamətləri əhatə edən kompleks
tədbirlər həyata keçirilməkdədir. Bununla belə, sahibkarlığın dəstəklənməsi
sahəsində yeni vəzifələrin icra olunması biznes mühitində mövcud olan bir sıra
problemlərin aradan qaldırılmasını tələb edirdi.
Sahibkarlıq subyektlərinin «bir pəncərə»
prinsipi ilə qeydiyyatı. 2008-ci ildən başlayaraq Azərbaycan
Respublikasında sahibkarlığın inkişafına, azad rəqabət prinsiplərinin
formalaşmasına dəstək olaraq sahibkarlıq fəaliyyəti subyektlərinin qeydiyyatının
«bir pəncərə» prinsipi üzrə təşkili təmin edilmişdir. Ölkə Prezidentinin
«Azərbaycan Respublikasında sahibkarlığın inkişafı ilə bağlı bəzi tədbirlər
haqqında» 30 aprel 2007-ci il tarixli Fərmanı və «Sahibkarlıq fəaliyyəti
subyektlərinin fəaliyyətinin «bir pəncərə» prinsipi üzrə təşkilinin təmin
edilməsi tədbirləri haqqında» 25 oktyabr 2007-ci il tarixli Sərəncamına
uyğun olaraq sahibkarlıq fəaliyyəti subyektlərinin qeydiyyatının «bir pəncərə»
prinsipi üzrə təşkili Vergilər Nazirliyinə həvalə edilmişdir.
29 dekabr 2007-ci ildə Vergilər Nazirliyinin Xüsusi Rejimli Vergi Xidməti
Departamentində «bir pəncərə» sisteminin təqdimat mərasimi keşirilmişdir.
Azərbaycan Respublikasının Prezidenti İlham Əliyev mərasimdə iştirak etmişdir.
Elektron hökumətin əsas elementlərindən olan «bir pəncərə» sistemi məlumatların
bir mərkəzdə cəmləşdirilməsini, vergi qeydiyyatı da daxil olmaqla, iqtisadi
strukturlarda aparılan bütün qeydiyyatların tamamilə sinxronlaşdırılmasını
nəzərdə tutur. «Bir pəncərə» sisteminin tətbiqi ilə qeydiyyat prosedurlarının
sayı azalmış və vaxt itkisinin qarşısı alınmışdır.
«Bir pəncərə» prinsipinn tətbiqi ilə Azərbaycan Respublikasında kommersiya
hüquqi şəxslərin qeydiyyatı prosedurlarının (biznesə başlama) sayı 13-dən 5-dək,
sərf edilən müddət isə 53 gündən 8 günədək, o cümlədən sırf qeydiyyatın
aparılmasına sərf edilən müddət 3 günədək azaldılmışdır.
Qeydiyyatın «bir pəncərə» prinsipi üzrə aparılması sahibkarlıq sektoruna marağın
güclənməsinə və biznesin inkişafına təkan vermişdir. Digər tərəfdən, «bir
pəncərə» sisteminin tətbiqi investisiya mühitini daha da yaxşılaşdırmış,
sahibkarların dövlət qurumlarından asılılığını azaltmış, çoxpilləli qeydiyyat
prosedurları ləğv olunmuş və sadələşdirilmişdir. Bu isə son nəticədə sahibkarın
cəmi bir neçə gündə qeydiyyata alınmasına və fəaliyyətə başlamasına imkan
vermişdir.
29
dekabr 2007-ci il tarixdə keçirilən təqdimat mərasimində çıxış edən Azərbaycan
Respublikasının Prezidenti cənab İlham Əliyev bildirmişdir ki, Azərbaycanda
yaradılmış belə mərkəzlər sahibkarlara gözəl xidmət göstərəcəkdir: «Bu,
yenilikdir, müasirlikdir, gələcəyə doğru böyük addımdır. Əminəm ki, bu sistem
tam şəkildə işə düşəndən sonra Azərbaycanda sahibkarlıqla məşğul olmaq
istəyənlərin sayı daha da artacaqdır. Artıq bütün bürokratik əngəllər aradan
qaldırıldı, ən sadələşdirilmiş sistem tətbiq edilir. «Bir pəncərə» sistemi
dünyada ən mütərəqqi praktikadır. Əminəm ki, həm şəffaflıq təmin olunacaq, həm
də sahibkarlıqla məşğul olmaq istəyənlər üçün daha yaxşı şərait yaradılacaq və
bu sistemin işə düşməsindən sonra Azərbaycanda bütövlükdə iqtisadi inkişaf daha
da yüksək sürətlə davam etdiriləcəkdir. Azərbaycanda bütün sahələrdə ən müasir
praktika tətbiq olunmalıdır. Biz bəzi hallarda dünyada ən gözəl təcrübəni
götürüb istifadə edirik, bəzi hallarda isə inkişaf etmiş bir neçə ölkədən bir
addım qabaqdayıq. Azərbaycan, bax, bu cür inkişaf etməlidir. İndi mən bütün
regionlarda olan şəraiti, təchiz edilmiş bütün müasir avadanlıqları görürəm.
Əminəm ki, bütün regionlarda insanlara, sahibkarlara çox gözəl xidmət
göstəriləcəkdir».
Çıxışının sonunda Prezident İlham Əliyev demişdir: «Qısa
müddət ərzində görülən işlər bir daha təsdiqləyir ki, mənim qərarım düzgün qərar
idi. Mən «bir pəncərə» sistemini məhz Vergilər Nazirliyinə tapşırmışam. Siz də
bunu çox yaxşı icra etmisiniz. Tam şəffaflıq, rahatlıq, sahibkarlığın inkişafı
üçün, nəzarətin gücləndirilməsi üçün çox böyük işlər görülübdür».
«Bir
pəncərə» prinsipi ilə qeydiyyata alınmış sahibkarlıq subyektləri barədə
məlumatlar mərkəzləşdirilmiş şəkildə Dövlət Sosial Müdafiə Fonduna, Dövlət
Statistika Komitəsinə və Dövlət Gömrük Komitəsinə ötürülür. Bu məqsədlə həmin
təşkilatların hər biri ilə müvafiq razılaşmalar imzalanmışdır. İqtisadi İnkişaf
Nazirliyi ilə imzalanmış əməkdaşlıq haqqında razılaşmaya əsasən, 2008-ci ilin
dekabr ayından etibarən sahibkarlıq subyektlərinə nəzarət kitabçaları da «bir
pəncərə» sistemi vasitəsilə qeydiyyat zamanı təqdim edilir.
Sahibkarlıq subyektlərinin “bir pəncərə” prinsipi ilə qeydiyyatı sistemi Dünya
Bankı və Beynəlxalq Maliyyə Korporasiyası tərəfindən müəssisələrin qeydiyyatı
sahəsində ən uğurlu islahat hesab edilmiş və “Doing Business” hesabatında
“Biznesə başlama” reytinqində Azərbaycan Respublikası 64-cü yerdən 13-cü yerə
yüksəlmişdir. Beynəlxalq Maliyyə Korporasiyasının hazırladığı “Doing
Business-2014” hesabatında Azərbaycan sahibkarlıq subyektlərinin qeydiyyatı
sahəsində dünyanın ilk 10 ölkəsi sırasına daxil edilmişdir.
Vergi inzibatçılığında mühüm keyfiyyət dəyişikliyinə səbəb olan AVİS vergi
nəzarəti tədbirlərinin səmərəliliyinin artırılmasına imkan verməklə yanaşı,
vergidən yayınma hallarının
qarşısının alınması sahəsində müasir texnologiyaların tətbiqinə də geniş şərait
yaratdı.
ƏDV-nin vahid depozit hesabı-
Vergidən yayınma hallarının qarşısının alınması və ƏDV üzrə inzibatçılığın
təkmilləşdirilməsi məqsədilə 1 yanvar 2008-ci il tarixdən ƏDV-nin vahid depozit
hesabının tətbiqinə və müvafiq proqram təminatının istifadəsinə başlanılmışdır.
Vergi qanunvericiliyinə görə, mal (iş, xidmət əldə edən) şəxslər hesab fakturada
göstərilən malın dəyərini hesablaşma hesabına, hesablanmış ƏDV-ni isə ayrıca
depozit hesaba, yəni satıcının ƏDV subhesabına köçürürlər. Bu sistem ƏDV-nin
hərəkəti və əvəzləşdirilməsi, habelə, ƏDV üzrə dövlət büdcəsinə ödənişlə bağlı
vergi ödəyicilərinin bütün əməliyyatları üzrə vergi orqanları tərəfindən
səmərəli nəzarəti həyata keçirməyə imkan yaratmışdır. Bununla da ƏDV-nin
ödənilməsindən yayınmaya və bu vergi növünün əvəzləşdirilməsi üzrə qeyri-qanuni
hallara qarşı yeni səmərəli sxemin tətbiq edilməsinə nail olunmuşdur. Depozit
hesabının tətbiq olunduğu ilk ildə, yəni 2008-ci ildə ƏDV üzrə daxilolmalar
2007-ci ilin müvafiq dövrü ilə müqayisədə 76,3 faizədək artmışdır.
Vahid depozit hesabının tətbiqi vergi ödəyicilərinə banka getmədən başqa
ödəyicilər, büdcə və gömrük orqanlarına ödənişlərin həyata keçirilməsinə imkan
vermiş, vergi ödəyicilərinin ƏDV üzrə inzibati yükünün azaldılmasına da şərait
yaratmışdır.
Azərbaycanda 2008-ci ildən tətbiq olunan bu sistem bir sıra beynəlxalq
institutların və digər ölkələrin vergi administrasiyalarının ciddi marağına
səbəb olmuşdur.
ƏDV depozit hesabının tətbiqi nəticəsində ƏDV-nin ödənilməsindən yayınmaya və
ƏDV-nin qeyri-qanuni əvəzləşdirilməsinə qarşı yeni və olduqca səmərəli sxemin
tətbiq edilməsinə nail olundu.
Elektron vergi-hesab faktura - ƏDV
sahəsində vergi inzibatçılığının daha da müasirləşdirilməsi məqsədilə, 2010-cu
il yanvarın 1-dən etibarən elektron vergi-hesab fakturalarının tətbiqinə
başlanıldı. Nəticədə vergi ödəyiciləri tərəfindən satılan mallara (iş,
xidmətlərə), görə vergi hesab-fakturaları elektron formada təqdim olunur.
Vergi qanunvericiliyi və inzibatçılığının
təkmilləşdirilməsi üzrə 2009-2012-ci illər üçün Strateji Plan» çərçivəsində ƏDV
sahəsində vergi inzibatçılığının daha da müasirləşdirilməsi məqsədilə 2010-cu il
yanvarın 1-dən etibarən elektron vergi-hesab fakturalarının tətbiqinə
başlanılmışdır. Bu sistemin tətbiqi ilə satılmış mallara, göstərilmiş xidmətlərə
və görülmüş işlərə görə vergi hesab-fakturaları elektron formada təqdim edilir.
Vergi inzibatçılığının şəffaflığı baxımından əhəmiyyətli olan bu sistem həm də
vergi ödəyiciləri üçün müsbət dividentlər gətirmişdir. Elektron vergi hesab
fakturaları vergi xidməti orqanları ilə vergi ödəyiciləri arasında əlaqələrə
keçidi elektron daşıyıcılar vasitəsilə təmin etmiş, vergi orqanlarının işini
əhəmiyyətli dərəcədə asanlaşdırmış və vergi nəzarətini gücləndirmiş, eyni
zamanda, vergi ödəyicilərinin öz vaxtına və maliyyə vəsaitlərinə qənaət etməsinə
imkan vermişdir.
Elektron vergi hesab-fakturalarının tətbiqi nəticəsində kağız sərfiyyatı
minimuma endirildiyindən il ərzində 20 tona yaxın kağıza qənaət edilmişdir.
Elektron vergi hesab-fakturaların tətbiqi təkcə kağız dövriyyəsinin və vaxt
itkisinin əhəmiyyətli şəkildə azaldılmasına deyil, həm də saxta hesab
fakturalardan istifadə etmək cəhdlərinin də qarşısını birdəfəlik almışdır. Keçid
iqtisadiyyatına malik olan dövlətlərlə müqayisədə Azərbaycanda ilk dəfə elektron
vergi hesab-fakturaların tətbiqi ölkəmizin hərtərəfli inkişafının əyani
göstəricisi olmuşdur.
«Onlayn kargüzarlıq» sistemi
- Vergilər Nazirliyinin 2010-cu ildə tətbiq etməyə başladığı innovativ
texnologiyalardan biri də «Onlayn kargüzarlıq» sistemidir.
Bu
sistem vasitəsilə e-hökumət quruculuğunun əsas tərkib hissələri olan
«vətəndaş-dövlət», «biznes-dövlət» və «biznes-biznes» münasibətləri müasir
beynəlxalq standartlar səviyyəsində təşkil edilmişdir. Yeni texnologiyalara
söykənən elektron kargüzarlıq sisteminin tətbiqi nəticəsində ölkə vətəndaşları
bütün müraciətlərini kompüter və ya mobil telefon vasitəsilə internet üzərindən
vergi orqanına göndərə bilirlər. Müraciət edən vətəndaş bu sistem üzərindən
vergi orqanına göndərdiyi bütün məktubların vergi orqanı daxilində hərəkətini
onlayn rejimdə izləyə və birbaşa icraçı ilə telefon əlaqəsi yarada bilir.
Bu sistem AVİS-in elektron «Kargüzarlıq» sisteminə inteqrasiya olunmuşdur.
«Onlayn kargüzarlıq» sistemi vasitəsilə göndərilən bütün müraciətlər rəsmi sənəd
statusuna malikdir.
«Onlayn kargüzarlıq» sistemi ilk dəfə vətəndaşlara dövlət qurumu ilə elektron
formada məktublaşmağa imkan yaratmışdır. Hər bir vergi ödəyicisi üçün Nazirliyin
www.e-taxes.gov.az internet səhifəsində fərdi elektron qutu yaradılmışdır. Sənəd
dövriyyəsi, sənədlərin vahid qeydiyyatı və ödəyicilərin müraciətlərinin operativ
emalı prosesi sürətlənmişdir.
“Onlayn kargüzarlıq” sistemində bir sıra ərizələrin elektron formada təqdim
edilməsi imkanı da yaradılmışdır. Bundan başqa, elektron kargüzarlıq sistemi
vasitəsilə vergi ödəyiciləri öz aralarında yazışmaq imkanı da əldə etmişlər.
Elektron məsafədən ötürmə qurğuları-
2010-cu ildən etibarən nağd hesablaşmaların aparılması üzərində nəzarət
tədbirlərinin gücləndirilməsi və bu sahədə müasir informasiya texnologiyalarının
tətbiqinin genişləndirilməsi məqsədilə vergi ödəyicilərinin nəzarət-kassa
aparatlarının yaddaşındakı məlumatların GPRS şəbəkəsi vasitəsilə vergi
orqanlarının məlumat bazasına ötürülməsinə başlanılmışdır.
Bu
məqsədlə nağd hesablaşmaların tətbiq edildiyi sahələrdə universal elektron
məsafədən ötürmə qurğularının tətbiqinə başlanılmışdır. Qeyd olunan qurğuların
quraşdırılması nəticəsində nağd hesablaşmalar barədə məlumatların operativ
şəkildə vergi orqanlarının məlumat bazasına ötürülməsi vergi nəzarətinin
səmərəliliyinin və vergi ödəyicilərinin fəaliyyətində şəffaflığın daha da
artırılmasına imkan verir.
Bu
qurğuların tətbiqi ilə təkcə vergi ödəyicisi tərəfindən aparılan bütün
əməliyyatların toplanılaraq mobil rabitə vasitəsilə AVİS-ə ötürülməsi təmin
edilmir, həm də bir vergi əməkdaşı tərəfindən bir neçə obyektdə eyni vaxt
ərzində «elektron xronometraj» aparmaq imkanı yaranır.
Bundan başqa, NKA-ya müdaxilə olunduqda qurğu tərəfindən onun işi dayandırılır,
həçmçinin, fəaliyyətini dayandırmış vergi ödəyicilərinin nağd hesablaşma
əməliyyatlarının aprılmasına nəzarət olunur. GPRS-in tətbiqi vergi ödəyicisinə
məxsus obyektlərdə xronometraj aparılması zərurətini kəskin azaldır ki, bu da,
ödəyicilərin vaxtına qənaət edir, aparılan vergi yoxlamalarının səmərəliliyini
yüksəldir.
Nəzarət-kassa aparatlarına elektron məsafədən ötürmə qurğularının tətbiqi vergi
ödəyicilərinin vergi orqanları ilə əlaqəsinin asanlaşdırılmasına və vergi
inzibatçılığında müasir elektron nəzarət mexanizmlərindən geniş istifadə
edilməsinə yönəlmişdir.
E-audit
-
AVİS-in texniki imkanları olduqca geniş layihələndirilmişdir.
Bu
sistem vergi sistemində İKT və elektron xidmətlər sahəsində mövcud olan ən
müasir təcrübələri tətbiq etməyə imkan verir. AVİS-in mövcud infrastrukturu
əsasında vergi orqanlarında kifayət qədər əhatəli məlumat bazası, səmərəli
təhlil mexanizmi və elektron auditin tətbiqi üçün zəruri imkanlar yaradılmışdır.
Elektron audit üzrə müvafiq hüquqi bazanın formalaşdırılması məqsədilə 2013-cü
ilin əvvəlindən Vergi Məcəlləsinə e-audit proseslərinin hüquqi əsaslarını
tənzimləyən yeni maddələr daxil edilmişdir.
Azərbaycanda fəaliyyət göstərən müəssisələrin sahə spesifikliyi nəzərə alınmaqla
sahələr üzrə audit testləri və e-auditin tətbiqi üçün metodik tövsiyələr
hazırlanmışdır.
2013-cü ildən başlayaraq bir sıra şirkətlərdə e-audit həyata keçirilir. Bunlar
iqtisadiyyatın müxtəlif sektorlarını, o cümlədən neft, bank və ticarət
sahələrini əhatə etmişdir ki, bu da hər bir sahənin spesifikliyinin və e-auditin
bu sahələrdə necə işləməsinin qiymətləndirilməsi məqsədi daşıyır.
Vergidən yayınma risklərinin təhlilinin avtomatlaşdırılmış qaydada aparılması
nəticəsində bir yoxlamaya sərf olunan vaxt və insan resurslarının həcminin
əsaslı şəkildə azalması, aparılan yoxlamaların səmərəliliyinin yüksəlməsi, vergi
nəzarətində müasir metodların tətbiqi, qarşılıqlı təhlillərin aparılması və
digər üstünlüklər e-auditin tətbiqini zəruri edir. Bununla əlaqədar, hazırda
e-auditin əhatə dairəsinin genişləndirilməsi, vergi ödəyicilərində e-mühasibat
uçotunun yaradılması, bu sahədə işləyəcək vergi əməkdaşlarının xüsusi
treninqlərə cəlb olunması istiqamətində işlər davam etdirilir.